Toen ik in 1988 mijn eerste Flatcoat kreeg en daarmee naar de puppycursus van de Dierenbescherming ging, kreeg ik in de theorieles te horen dat honden, net als wolven, een lineaire hiërarchie vormden met een leider, de alfa, aan de top. Als ik er niet voor zou zorgen dat ik de alfa werd, zou ik allemaal problemen krijgen omdat honden er altijd naar streven om zelf de alfa – en dus de baas over jou – te worden. Toen de honden van de cursus een half jaar waren, werden we geacht een slipketting te kopen om onze honden verantwoord, op ‘hondse wijze’ – te corrigeren.
Hondengedrag fascineerde me en ik deed dus mijn best om rangordes tussen honden onderling en tussen honden en mensen in kaart te brengen. Maar hoe goed ik ook keek, ik kon er steeds niet de vinger op leggen. Wel zag ik emoties, vriendschappen en gecompliceerde relaties, maar rangordes? De slipketting vond ik al gauw barbaars, het geruk aan de nek van honden mishandeling.
Tijdens mijn postgraduate studie Toegepast Diergedrag kwamen de dominantietheorie en vooral de alternatieve verklaringen voor ‘dominant’ gedrag natuurlijk ook aan de orde. In de wetenschappelijke literatuur die ik er over las, kwam ik echter nog steeds geen antwoord tegen op de vraag: hoe komen we eigenlijk aan dat idee van die lineaire hiërarchie en die alfa? Mijn wetenschapshistorische hart ging weer kloppen en ik besloot dat uit te gaan zoeken. Het werd het onderwerp van mijn PhD onderzoek bij de Universiteit Utrecht, waarop ik op 20 december 2023 ben gepromoveerd.
Ik heb voor Hondenmanieren twee series over het onderwerp ‘dominantie’ geschreven naar aanleiding van de discussie die begin deze eeuw oplaaide of we wel kunnen spreken over ‘dominant gedrag’ en wat dat dan is: in 2010 naar aanleiding van een artikel van Bradshaw, Blackwell en Casey, Dominance in domestic dogs – useful construct or bad habit? En, in 2015, naar aanleiding van een artikel van Schilder, Van der Borg en Vinke, Dominance in domestic dogs revisited: useful habit and useful construct? en een ongeveer gelijkluidende studiedag, getiteld ‘Dominantie bij honden: achterhaald of verrassend doordacht?’
Dominantie 2010
Dominantie 2015
Meer informatie over mijn proefschrift De mythe van de alfaman. De dominantie van dominantie in de behavioural sciences, 1920-2020. Een historische reconstructie volgt binnenkort.